Jak wynika z danych opublikowanych przez Krajowy Rejestr Długów (KRD), na koniec lipca 2021 roku zaległości polskiego biznesu sięgały 11,5 mld złotych¹. W celu dochodzenia należności, firmy często gromadzą informacje o dłużnikach w tak zwanych portfelach wierzytelności, które następnie mogą sprzedać. Nabywca portfela, którym zazwyczaj jest firma windykacyjna, próbuje z kolei odzyskać dług i w większości przypadków odbiera od dłużników niższą kwotę, niż wynosiła ona pierwotnie, jednak wyższą niż za nią taka firma zapłaciła właścicielowi portfela. Przyjrzymy się charakterystyce tego narzędzia i sprawdźmy, dlaczego de facto wszystkie firmy powinny tworzyć swoje własne portfele wierzytelności. 

Z tytułu wymagalnych wierzytelności firmy w Polsce miały w lipcu 2021 roku do odzyskania 1,1 mld złotych. W samej branży TSL ok. 75% łącznej sumy zadłużenia stanowią przeterminowane wierzytelności jednoosobowych działalności gospodarczych². Nie ulega wątpliwości, że wszelkiego typu nieopłacone transakcje handlowe ze strony kontrahentów stanowią istotne obciążenie. Dlatego ważne jest, aby przedsiębiorstwa, jeszcze przed nawiązaniem biznesowej relacji, podjęły działania w celu zweryfikowania i oceny wiarygodności kontrahenta.  

Oczywiście nawet najdokładniejsza weryfikacja nie daje 100% pewności w zakresie potencjalnej niewypłacalności współpracownika. Dzięki zbudowanemu portfelowi wierzytelności, a następnie jego sprzedaży, firmy przenoszą ryzyko niewypłacalności dłużnika na podmiot zewnętrzny i jednocześnie eliminują konieczność przeprowadzenia kosztownego procesu windykacji. Nabywcą długu może być zarówno osoba fizyczna, jak i inne przedsiębiorstwo, jednak to właśnie firmy windykacyjne dysponują odpowiednimi narzędziami, umożliwiającymi wyegzekwowanie zaległej płatności. Zanim jednak przejdziemy do omówienia portfela, przyjrzyjmy się definicji samej wierzytelności. Pomoże to lepiej zrozumieć omawiane zagadnienia. 

Wierzytelność – definicja

Wielokrotnie można spotkać się z sytuacją, w której między wierzytelnością, a długiem stawiany jest znak równości. W rzeczywistości jednak pojęcia te nie są tożsame. Jest to szczególnie istotne w przypadku podejmowania rozważań na temat portfela wierzytelności. Dług stanowi tylko i wyłącznie zobowiązanie leżące po stronie dłużnika³. Z kolei wierzytelność jest uprawnieniem wierzyciela do żądania od dłużnika spełniania stosunku zobowiązaniowego, na które może składać się jedno lub więcej roszczeń.  

Wierzytelność to prawo majątkowe, które powstaje wskutek różnych zdarzeń, między innymi na podstawie zawartej umowy i – podobnie jak inne prawa majątkowe – może podlegać odsprzedaniu podmiotom trzecim⁴.  

Czym jest portfel wierzytelności?

Portfel wierzytelności można zdefiniować jako zestawienie informacji przedstawiających długi lub inne należności, które przedsiębiorstwo może egzekwować od swoich dłużników. Takie zestawienie może przybierać dowolną formę. Najczęściej jednak stosuje się arkusze kalkulacyjne, bazy danych, tabele i listy. Portfel wierzytelności oznacza, innymi słowy, wykaz wierzytelności, które mogą podlegać cesji na rzecz podmiotów zewnętrznych.  

Co może wchodzić w skład portfela wierzytelności?

W skład portfela mogą wchodzić zarówno wierzytelności przeterminowane (negatywny portfel wierzytelności), jak i nieprzeterminowane (pozytywny portfel wierzytelności), o małej lub dużej wartości nominalnej. Dłużnikami wierzytelności ujętych w portfelu mogą być zarówno osoby fizyczne, prawne, jak i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. 

Zgodnie z polskim prawem istnieje możliwość sprzedaży niemalże każdej wierzytelności. W rzeczywistości jednak bardzo często w skład portfela wierzytelności przeznaczonego do sprzedaży wchodzą jedynie wierzytelności wymagalne, czyli takie, które zostały potwierdzone odpowiednim dokumentem, w szczególności umową, niezapłaconą przez dłużnika fakturą lub rachunkiem. 

Jak stworzyć portfel wierzytelności?

Przygotowanie portfela wierzytelności to pierwszy etap cesji, czyli przekazania wierzytelności firmie windykacyjnej. W praktyce polega to na możliwie jak najdokładniejszym określeniu najważniejszych informacji dotyczących wierzytelności.  

Do szczególnie istotnych danych zaliczamy: 

• dane dłużnika, 
• adres dłużnika,  
• kwotę zobowiązania,  
• termin płatności,  
• historię dotychczasowego procesu windykacyjnego.  

W portfelu wierzytelności mogą również zostać wskazane dodatkowe parametry takie jak określenie sytuacji majątkowej lub rodzinnej dłużnika. Informacje te nie są niezbędne, jednak usprawniają wycenę portfela na potrzeby jego ewentualnej sprzedaży⁵.  

Wierzytelności polskich przedsiębiorstw 

Zbycie portfeli wierzytelności przedsiębiorstw stanowi czynność, zamykającą cały proces zarządzania wierzytelnościami, obejmującego szereg działań windykacyjnych podejmowanych przez pierwotnych wierzycieli. Sprzedaż portfeli pozwala firmom efektywnie zarządzać należnościami od klientów oraz kontrahentów i przeznaczyć uzyskany kapitał na dalszy rozwój przedsiębiorstw. Dla podmiotów nabywających portfele, posiadających skuteczne narzędzia i odpowiednie zasoby, ich zakup może okazać się z kolei opłacalną inwestycją. 

Jedną z głównych przyczyn zaległości finansowej przedsiębiorstw stanowią nieopłacone transakcje handlowe. Dlatego tak ważne jest, aby firmy przed nawiązaniem relacji biznesowej, pozyskały dane na temat kondycji finansowej partnera oraz prognozy możliwości jego rozwoju. Na rynku istnieje wiele skutecznych narzędzi umożliwiających dokonanie oceny potencjału współpracy z danym kontrahentem, minimalizacją ryzyko biznesowe. W InBillo wykorzystujemy w tym celu dane m.in. z KRS, KRD, CEIDG, białej listy VAT, rejestru beneficjentów rzeczywistych, rejestrów publicznych i prywatnych dotyczących zadłużenia. Ocena wiarygodności kontrahenta to dla przedsiębiorstw skuteczne zabezpieczenie przed zatorami płatniczymi i sposób na optymalne zarządzanie środkami finansowymi. Znacznie ułatwia także uzyskanie elastycznych form finansowania działalności, np. kredytów kupieckich.